دي لوسٽ سٽيز آف دي انڊس ڊيلٽا


سنڌوءَ جي ڊيلٽا واري علائقي جي زرخيز ميدانن قديم زماني کان وٺي انساني تمدن لاءِ پينگھ جو ڪم ڪيو آهي. صدين کان وٺي، سنڌو درياءَ ڇوڙ جي سلطنتن ۽ ان جي ڀر وارن علائقن کي باقي قديم دنيا سان عربي سمنڊ ذريعي ڳنڍيو آهي. ڇوڙ جو شاهوڪار سامونڊي ورثو ڪيترن ئي تاريخي بندرگاهن ۽ شهرن ۾ ظاهر ٿئي ٿو، جيڪي ڪنهن زماني ۾ ان جي اندر ترقي ڪندا هئا، اڄ اهي ئي شهر ويرانين جو منظر پيش ڪري رهيا آهي اهڙا خاموش شاهڪار، جيڪي وساريل سلطنتن ۽ زوال پذير حڪمرانن جي تاريخ بيان ڪن ٿا، ڪيترائي اهڙا آثار اڃا تائين راز ۾ آهن، سندن ڪهاڻيون ظاهر ٿيڻ جون منتظر آھن، جڏهن ته سندن مقدر سنڌو نديءَ۔
جي بدلجندڙ وهڪرن ۽ دلپسند زميني ڦيرڦارن سان جڙيل آهي دي لوسٽ سٽيز آف دَ انڊس ڊيلٽا ٽريل ھڪ جديد ڊجيٽل ورثي وارو سفرنامو آھي جيڪو انھن وساريل شھرن کي زندھ رکڻ لاءِ تيار ڪيو ويو آھي. ھي دلچسپ سفر توھان کي ڊيلٽا جي واھن، ٻيٽن، ۽ تمر جي ٻيلن مان وٺي وڃي ٿو، جتي اوھين ان جي شاھوڪار تاريخ جو هڪ عميق ۽ حيرت انگيز تجربو ڪري سگھو ٿا. هن ورچوئل ايڪسپلوريشن جي پڄاڻيءَ تي، توهان سنڌوءَ جي ڊيلٽا واري علائقن جي حيرت انگيز ماضيءَ بابت ماهر ٿي نڪرندا.
سنڌوءَ جي ڊيلٽا واري علائقي جي زرخيز ميدانن قديم زماني کان وٺي انساني تمدن لاءِ پينگھ جو ڪم ڪيو آهي. صدين کان وٺي، سنڌو درياءَ ڇوڙ جي سلطنتن ۽ ان جي ڀر وارن علائقن کي باقي قديم دنيا سان عربي سمنڊ ذريعي ڳنڍيو آهي. ڇوڙ جو شاهوڪار سامونڊي ورثو ڪيترن ئي تاريخي بندرگاهن ۽ شهرن ۾ ظاهر ٿئي ٿو، جيڪي ڪنهن زماني ۾ ان جي اندر ترقي ڪندا هئا، اڄ اهي ئي شهر ويرانين جو منظر پيش ڪري رهيا آهي اهڙا خاموش شاهڪار، جيڪي وساريل سلطنتن ۽ زوال پذير حڪمرانن جي تاريخ بيان ڪن ٿا، ڪيترائي اهڙا آثار اڃا تائين راز ۾ آهن، سندن ڪهاڻيون ظاهر ٿيڻ جون منتظر آھن، جڏهن ته سندن مقدر سنڌو نديءَ۔جي بدلجندڙ وهڪرن ۽ دلپسند زميني ڦيرڦارن سان جڙيل آهي دي لوسٽ سٽيز آف دَ انڊس ڊيلٽا ٽريل ھڪ جديد ڊجيٽل ورثي وارو سفرنامو آھي جيڪو انھن وساريل شھرن کي زندھ رکڻ لاءِ تيار ڪيو ويو آھي. ھي دلچسپ سفر توھان کي ڊيلٽا جي واھن، ٻيٽن، ۽ تمر جي ٻيلن مان وٺي وڃي ٿو، جتي اوھين ان جي شاھوڪار تاريخ جو هڪ عميق ۽ حيرت انگيز تجربو ڪري سگھو ٿا. هن ورچوئل ايڪسپلوريشن جي پڄاڻيءَ تي، توهان سنڌوءَ جي ڊيلٽا واري علائقن جي حيرت انگيز ماضيءَ بابت ماهر ٿي نڪرندا.
منصوبي جا مقصد
ڊجيٽل ھيريٽيج ٽريل پروجيڪٽ جو حصو ھجڻ جي ناتي، دي لوسٽ سٽيز آف دي انڊس ڊيلٽا ماڻھن ۽ سندس ورثي جي وچ ۾ موجود وِٿي ختم ڪرڻ جو مقصد رکي ٿو، ڪيترا ئي قديم ماڳ ڏورانهين جڳهن تي واقع ھجڻ، ۽ ڊيلٽا جي خطرناڪ جاگرافيائي حالتن سبب عام ماڻھو جي پھچ کان ٻاھر آھن. انهن ڏورانهن آثار قديمه جي ماڳن کي جدت جي استعمال سان پوري دنيا جي سامعين تائين پهچائڻ لاءِ ھي پروجيڪٽ انهن رڪاوٽن کي دور ڪري ٿو ۽ ورثي کي وڌيڪ رسائي لائق بڻائي ٿو. ھي پيچرو انهن قديم جڳهن جي ڪهاڻين کي هڪ دلچسپ، حيرت انگيز، ۽ عميق تجربي ذريعي ٻڌائي ٿو.
انهن قديم ماڳن کي آبهوا جي تبديلي سبب لاحق خطري کي نظر ۾ رکندي، هي پروجيڪٽ انهن کي ڊجيٽل طور محفوظ ڪرڻ لاءِ پڻ سرگرم آهي. غير مداخلت واري فوٽوگراميٽري ٽيڪنڪ استعمال ڪندي، “ميريٽائيميا” انهن ماڳن جي اعليٰ معيار جا ٽي رخي خاڪا تيار ڪيا آهن. هي ماڊل نه رڳو ماڳن جي مؤثر مينيجمينٽ ۽ مانيٽرنگ ۾ مددگار ثابت ٿين ٿا، پر ثقافتي ورثي جي تحفظ ۽ آبهوا جي تبديلي سان لاڳاپيل اثرن جي گهٽتائي لاءِ پڻ اهم ڪردار ادا ڪن ٿا.
ڊجيٽل ھيريٽيج ٽريل پروجيڪٽ جو حصو ھجڻ جي ناتي، دي لوسٽ سٽيز آف دي انڊس ڊيلٽا ماڻھن ۽ سندس ورثي جي وچ ۾ موجود وِٿي ختم ڪرڻ جو مقصد رکي ٿو، ڪيترا ئي قديم ماڳ ڏورانهين جڳهن تي واقع ھجڻ، ۽ ڊيلٽا جي خطرناڪ جاگرافيائي حالتن سبب عام ماڻھو جي پھچ کان ٻاھر آھن. انهن ڏورانهن آثار قديمه جي ماڳن کي جدت جي استعمال سان پوري دنيا جي سامعين تائين پهچائڻ لاءِ ھي پروجيڪٽ انهن رڪاوٽن کي دور ڪري ٿو ۽ ورثي کي وڌيڪ رسائي لائق بڻائي ٿو. ھي پيچرو انهن قديم جڳهن جي ڪهاڻين کي هڪ دلچسپ، حيرت انگيز، ۽ عميق تجربي ذريعي ٻڌائي ٿو. انهن قديم ماڳن کي آبهوا جي تبديلي سبب لاحق خطري کي نظر
۾ رکندي، هي پروجيڪٽ انهن کي ڊجيٽل طور محفوظ ڪرڻ لاءِ پڻ سرگرم آهي. غير مداخلت واري فوٽوگراميٽري ٽيڪنڪ استعمال ڪندي، “ميريٽائيميا” انهن ماڳن جي اعليٰ معيار جا ٽي رخي خاڪا تيار ڪيا آهن. هي ماڊل نه رڳو ماڳن جي مؤثر مينيجمينٽ ۽ مانيٽرنگ ۾ مددگار ثابت ٿين ٿا، پر ثقافتي ورثي جي تحفظ ۽ آبهوا جي تبديلي سان لاڳاپيل اثرن جي گهٽتائي لاءِ پڻ اهم ڪردار ادا ڪن ٿا.
ڊجيٽل ھيريٽيج ٽريل پروجيڪٽ جو حصو ھجڻ جي ناتي، دي لوسٽ سٽيز آف دي انڊس ڊيلٽا ماڻھن ۽ سندس ورثي جي وچ ۾ موجود وِٿي ختم ڪرڻ جو مقصد رکي ٿو، ڪيترا ئي قديم ماڳ ڏورانهين جڳهن تي واقع ھجڻ، ۽ ڊيلٽا جي خطرناڪ جاگرافيائي حالتن سبب عام ماڻھو جي پھچ کان ٻاھر آھن. انهن ڏورانهن آثار قديمه جي ماڳن کي جدت جي استعمال سان پوري دنيا جي سامعين تائين پهچائڻ لاءِ ھي پروجيڪٽ انهن رڪاوٽن کي دور ڪري ٿو ۽ ورثي کي وڌيڪ رسائي لائق بڻائي ٿو. ھي پيچرو انهن قديم جڳهن جي ڪهاڻين کي هڪ دلچسپ، حيرت انگيز، ۽ عميق تجربي ذريعي ٻڌائي ٿو. انهن قديم ماڳن کي آبهوا جي تبديلي سبب لاحق خطري کي نظر ۾ رکندي، هي پروجيڪٽ انهن کي ڊجيٽل طور محفوظ ڪرڻ لاءِ پڻ سرگرم آهي. غير مداخلت واري فوٽوگراميٽري ٽيڪنڪ استعمال ڪندي، “ميريٽائيميا” انهن ماڳن جي اعليٰ معيار جا ٽي رخي خاڪا تيار ڪيا آهن. هي ماڊل نه رڳو ماڳن جي مؤثر مينيجمينٽ ۽ مانيٽرنگ ۾ مددگار ثابت ٿين ٿا، پر ثقافتي ورثي جي تحفظ ۽ آبهوا جي تبديلي سان لاڳاپيل اثرن جي گهٽتائي لاءِ پڻ اهم ڪردار ادا ڪن ٿا.
اهو ڪيئن ڪيو ويو؟
ھن منصوبي هن منفرد ورثي جي تجربي کي ترتيب ڏيڻ لاءِ مختلف اوزارن ۽ جديد طريقن جو استعمال ڪيو آھي، وسيع تاريخي ۽ آرڪائيو تحقيق هن عمل جو بنيادي طور ڪم ڪيو، جنهن ذريعي ماڳن جي اصل مقصد، رهواسين، ۽ سندن زوال بابت اهم تفصيلات سامهون آيون. جتي تاريخي حوالا محدود هئا، اتي ٽيم آثار قديمه جي رپورٽن تي ڀروسو ڪيو ۽ انهن ماهرن ۽ تاريخدانن سان سڌو سنئون رابطي ۾ آئي، جن انهن ماڳن تي ڪم ڪيو هو. انهن ماهرن پنهنجا ذاتي تجربا ۽ اهي چئلينج شيئر ڪيا، جيڪي انهن کي آثار قديمه جي ثبوتن جي تشريح ڪرڻ دوران پيش آيا.
ھن منصوبي مقامي ماهيگيرن جي انمول ڄاڻ تي پڻ ڌيان ڏنو، جن ۾ ڪميونٽي جون ڪهاڻيون ۽ لوڪ داستانن جي ڄاڻ پڻ ڏني ته ڪيئن اھي ماڳ سالن کان تبديل ٿيا آهن ۽ ڪيئن اهي مقامي برادرين جي زندگين سان ڳنڍيل آھن. فيلڊ ورڪ هن منصوبي
جو هڪ اهم حصو هو، جنهن دوران ٽيم هفتن تائين ڇوڙ واري علائقي جي ڏکين رستن کي طئي ڪيو، مٽيءَ جي کڏن، تمر جي ٻيلن، ۽ ساحلي ٻيٽن مان گذرندي. مقامي ماهيگيرن فراخدليءَ سان مدد فراهم ڪئي، ڏورانهين ماڳن تائين پهچڻ لاءِ ٻيڙين ۽ موٽرسائيڪلن ذريعي ٽرانسپورٽ مهيا ڪئي. انهن دورن دوران گڏ ڪيل ڊيٽا کي نهايت سڌريل طريقي سان پروسيس ڪيو ويو ته جيئن انهن جڳهن جا تفصيلي 3D ماڊل تيار ڪري سگهجن.
آخرڪار، مختلف ذريعن مان حاصل ٿيل معلومات، تاريخي مواد، مقامي ڪميونٽي ۽ ماهرن جا انٽرويو، ۽ ٽي رخي ڊيٽا کي گڏ ڪري “دي لاسٽ سٽيز آف انڊس ڊيلٽا” جو تجربو تيار ڪيو ويو. اسان توهان کي دعوت ڏيون ٿا ته هن غيرمعمولي ڊجيٽل سفر کي ڳوليو ۽ سنڌو درياءَ جي ڇوڙ سان جُڙيل ڳجهن کي وائکو ڪريو.
ھن منصوبي هن منفرد ورثي جي تجربي کي ترتيب ڏيڻ لاءِ مختلف اوزارن ۽ جديد طريقن جو استعمال ڪيو آھي، وسيع تاريخي ۽ آرڪائيو تحقيق هن عمل جو بنيادي طور ڪم ڪيو، جنهن ذريعي ماڳن جي اصل مقصد، رهواسين، ۽ سندن زوال بابت اهم تفصيلات سامهون آيون. جتي تاريخي حوالا محدود هئا، اتي ٽيم آثار قديمه جي رپورٽن تي ڀروسو ڪيو ۽ انهن ماهرن ۽ تاريخدانن سان سڌو سنئون رابطي ۾ آئي، جن انهن ماڳن تي ڪم ڪيو هو. انهن ماهرن پنهنجا ذاتي تجربا ۽ اهي چئلينج شيئر ڪيا، جيڪي انهن کي آثار قديمه جي ثبوتن جي تشريح ڪرڻ دوران پيش آيا.
ھن منصوبي مقامي ماهيگيرن جي انمول ڄاڻ تي پڻ ڌيان ڏنو، جن ۾ ڪميونٽي جون ڪهاڻيون ۽ لوڪ داستانن جي ڄاڻ پڻ ڏني ته ڪيئن اھي ماڳ سالن کان تبديل ٿيا آهن ۽ ڪيئن اهي مقامي برادرين جي زندگين سان ڳنڍيل آھن. فيلڊ ورڪ هن منصوبي جو هڪ اهم حصو هو، جنهن دوران ٽيم هفتن تائين ڇوڙ واري علائقي جي ڏکين رستن کي طئي ڪيو، مٽيءَ جي کڏن، تمر جي ٻيلن، ۽ ساحلي ٻيٽن مان گذرندي. مقامي ماهيگيرن فراخدليءَ سان مدد فراهم ڪئي، ڏورانهين ماڳن تائين پهچڻ لاءِ ٻيڙين ۽ موٽرسائيڪلن ذريعي ٽرانسپورٽ مهيا ڪئي. انهن دورن دوران گڏ ڪيل ڊيٽا کي نهايت سڌريل طريقي سان پروسيس ڪيو ويو ته جيئن انهن جڳهن جا تفصيلي 3D ماڊل تيار ڪري سگهجن.
آخرڪار، مختلف ذريعن مان حاصل ٿيل معلومات، تاريخي مواد، مقامي ڪميونٽي ۽ ماهرن جا انٽرويو، ۽ ٽي رخي ڊيٽا کي گڏ ڪري “دي لاسٽ سٽيز آف انڊس ڊيلٽا” جو تجربو تيار ڪيو ويو. اسان توهان کي دعوت ڏيون ٿا ته هن غيرمعمولي ڊجيٽل سفر کي ڳوليو ۽ سنڌو درياءَ جي ڇوڙ سان جُڙيل ڳجهن کي وائکو ڪريو.

ورثي جي پيچرن جي تجربي کي ترقي ڪرڻ ۾ شامل قدم هئا





پردي جي پويان
فيلڊ ۾ ڪم ڪندڙ ميريٽائميہ ٽيم تي ھڪ نظر
سهڪار سان
ڊيجيٽل ھيريٽيج ٽريلس پروجيڪٽ کي ثقافتي تحفظ فنڊ جي تعاون سان، برٽش ڪائونسل ۽ ميڊيا، ڪلچر سپورٽس جي ڊپارٽمينٽ جي سهڪار سان سپورٽ ڏني وئي آهي.

تشڪر
ميريٽائيميا درج ذيل فردن ۽ ادارن جي مدد ۽ سهڪار کي مڃتا پيش ڪري ٿو۔
































